„Kompetencje bez faktów są puste, wyniki bez koncepcji są ślepe. Zmysły nie potrafią myśleć, zaś rozumienie nie widzi. Tylko poprzez zebranie tego w całość otrzymuje poznanie.”
Emanuel Kant.
.
Profesor dr hab. Zbigniew Lipiński – pszczelarz z czterdziestoletnim doświadczeniem w pracy we własnej, ok. 100-pniowej pasiece. Podczas pierwszego w Polsce, a drugiego po Niemczech wykładu (Weimar 2022) na przedstawiony w tytule temat, w niemal artystyczny sposób przeprowadził grupę 120 słuchaczy przez zupełnie nowe, nieznane i niedoceniane dotąd zawiłości psychicznej strony ekspresji instynktów u pszczoły miodnej. W tym celu wykład ten, jakby z natury, składał się z trzech tematycznie powiązanych ze sobą zestawów informacji o zachowaniach się (behawiorze) pszczoły miodnej, wspartych wynikami własnych, wieloletnich obserwacji oraz badań na tle niezaprzeczalnych osiągnięć :
1. – Biologii behawioralnej, która bada zarówno wrodzone, jak i nabyte zachowania pszczół w odpowiedzi na różne bodźce.
2. – Neuroetologii, która łączy w sobie neurobiologię z etologią, koncentrując się na zachowaniach, które są faworyzowane przez naturalną selekcję.
3 – Psychobiologii, która łączy psychologię z procesami ekspresji behawioru, w tym jego fizjologicznymi uwarunkowaniami.
Wykład poprzedził historyczny rys usiłowań człowieka, mających na celu poznanie psychiki owadów społecznych, w tym pszczoły. Począwszy od takich XIX-wiecznych badaczy jak np. FABRE, który odkrył, że instynkt u tych zwierząt łączy się z ekspresją zachowań, które zachodzą nieświadomie w odpowiedzi na ekstremalne bodźce środowiskowe. Badacz ten zauważył również, że instynkty stanowią o stałej, niezmiennej naturze ich zachowań w postaci tzw. wzorców zachowań – ang. „ fixed patterns”, co oznacza, że połączone ze sobą grupy zachowań nie zmieniają się w odpowiedzi na nowe wyzwania ze strony bodźców środowiskowych [1823 – 1915].
W tym mniej więcej okresie czasu inny badacz o nazwisku WUNDT zauważył, że zachowanie jest wynikiem poczucia zmysłowego oraz emocji, przy czym te nieświadome procesy stanowią składowe budujące świadomość. WUNDT też jako pierwszy użył takich terminów jak: procesy nieświadome, ruchy odruchowe, instynktowne poruszanie się itd. [1832 – 1920].
Następnie, rozważając psychiczną naturę behawioru pszczół, profesor omówił naukowy dorobek takich sławnych badaczy XX wieku jak: prof. Karl von Frisch, Nicolas Tinbergen oraz Konrad Lorenz, w tym ogólne zasady rozumienia psychiki w ujęciu Ericha Fromma, który odkrył między innymi to, że:. ,,System nerwowy i jego funkcjonalne relacje mają tendencję do czegoś, co można opisać sumą pobudzenia. Jest to warunek konieczny dla zdrowia i jest osiągany poprzez asocjacyjne zużytkowanie nadmiaru pobudzenia poprzez korzystną reakcję motoryczną [1998]. Dalej profesor omówił czuciową strukturę układu nerwowego pszczoły miodnej oraz ogólne zasady działania jej mózgu na tle ekspresji jej najważniejszych zachowań.
W drugiej godzinie wykładu profesor odniósł się do wcześniej przedstawionych informacji co do ogólnej natury zachowań się pszczół, w tym szczególnie w trakcie rozwoju nastroju rojowego – co spotkało się z wielkim zainteresowaniem oraz licznymi pytaniami. Tutaj profesor zauważył, że: Emocje przygotowują szczególnie młode pszczoły do obcowania z ważnymi, pozytywnie lub negatywnie postrzeganymi bodźcami bez „myślenia” o nich. Te pszczele emocje leżą u podstaw eksponowanych zachowań oraz wydawanych dźwiękowych informacji (sygnałów), które z kolei charakteryzuje znamienna częstotliwość, czas trwania itp. Stwierdzenie o emocjonalności pszczoły zostało poparte niezwykle interesującymi zdjęciami pszczoły wartowniczki, która stojąc na tylnych nóżkach i dwu przednich, uniesionych w geście obronnym ku górze, rozsuwa żuwaczki, aby straszyć swoją groźną posturą obserwowanego wroga. Obraz zachowania się tej pszczoły został porównany na innym obrazie do twarzy złego i rozdrażnionego człowieka, który szczerząc zęby sygnalizował, że jest gotowy do ataku i nie należy się do niego zbliżać.
Jedną z praktycznych korzyści z dobrej znajomości psychobiologii pszczoły miodnej jest przedstawione przez profesora doświadczenie, dzięki któremu istnieje możliwość ściągnięcia roju zawieszonego wysoko na drzewie bez wchodzenia na nie.
Profesor dr hab. Zbigniew Lipiński zakończył wykład następującym stwierdzeniem:
Moja koncepcja stresowej – emocjonalnej natury, kognitywnej ekspresji instynktownych, w tym głównie rojowych zachowań pszczół miodnych, nagrodzona złotym medalem Apimondii w Durbanie (Południowa Afryka 2001) została osadzona między innymi na odkryciu VANKATY, który zauważył, że ekspresja zespołu tych zachowań jest ściśle związana z odpowiednim spektrum wydawanych przez nie dźwięków ( o częstotliwość w zakresie od 200 do 500 Hz) – emitowanych w trakcie trwających 21 dni przygotowań do odlotu pierwszego roju. Następnie profesor przeszedł do omówienia ostatnich osiągnieć w badaniach nad emocjami u pszczoły miodnej, w tym nowoczesnych metod szybkiego diagnozowania obecności i stanu zaawansowania rozwoju nastroju rojowego z użyciem najnowszej aparatury.
* * *
Główny organizator seminarium – prezes Koła Pszczelarzy Wrocław Krzyki, kolega Mirosław Majcherek podziękował w pierwszej kolejności profesorowi za wykład, po którym słuchacze, pobudzeni impulsem nowych informacji, nie chcieli opuścić sali. Podziękował on również zaproszonym gościom: Pani Luizie Seredyńskiej – Inspektorowi Weterynarii we Wrocławiu, prezesom kół pszczelarskich Dolnośląskiego Związku Pszczelarzy i ich prezesowi Czesławowi Trzciańskiemu, oraz gospodarzowi miejsca, przedstawicielowi Dolnośląskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego we Wrocławiu, Wojciechowi Karkułowskiemu – doradcy w dziedzinie pszczelarstwa.
Seminarium odbyło się 21 stycznia 2023 roku i trwało cztery godziny.
Red. Adam Prusaczyk
7-LECIE PRZYWRÓCENIA PRAWA DO ZAKŁADANIA PASIEK W MIEŚCIE
7 lipca 2023 roku będziemy obchodzić 7 – LECIE przywrócenia prawa do zakładania pasiek pszczelich we Wrocławiu. 7 lat temu 7 lipca 2016 roku dzięki Radzie Miasta, na wniosek prezesa Koła „Krzyki” Mirosława Majcherka oraz pszczelarzy i działkowiczów, zniesiono zakaz hodowli pszczół we Wrocławiu. Przywrócono prawo do zakładania pasiek. Wówczas Wojewoda zwrócił się do Pana Mirosława z prośbą o zamontowanie pasieki na dachu Dolnośląskiego Urzędu Wojewódzkiego. Pasieka została zamontowana rok później w czerwcu 2017 roku na dachu Dolnośląskiego Urzędu Wojewódzkiego na wniosek Wojewody Pawła Hreniaka. Pasiekę ustawiono z dala od wentylatorów klimatyzacji a następnie oszacowano ewentualną bazę pożytkową…