Pszczoły i technologie zwiększają zainteresowanie pszczelarstwem, powstaje coraz więcej lepiej wyposażonych i większych pasiek. Wiele osób decyduje się także na pasieki amatorskie. Rozwój technologii jest cechą naszych czasów i użytkownicy coraz częściej sięgają po różne gadżety. Są nimi modyfikacje i dodatki do tradycyjnego ula, tym samym nadając mu nazwę inteligentnego (ang. smart hive). Przykładem jest system Rasberry Pi i Arduino albo mikrokomputery montowane wewnątrz lub pod ulem. Co ciekawe, tendencje nowinek technologicznych skłaniają się do pozyskiwania danych z urządzeń mobilnych, które trzymamy w dłoni, a nawet dla wielourządzeniowych aplikacji – stamtąd transportują one dane wprost do naszej kieszeni lub domu.
Nikogo nie dziwi już witający nas na lotnisku hologram, autonomiczne pojazdy, statki bezzałogowe, sztuczna inteligencja, zautomatyzowane domy i sklonowane zwierzęta… Niektórzy mówią, iż należy rozważnie myśleć o przyszłości, bo to co dziś wydaje się nieosiągalne jutro zaskakuje coraz większe grono odbiorców i wchodzi do powszechnego użycia. Jeszcze niedawno wydawałoby się niemożliwe, aby komunikować się tak swobodnie, z każdego miejsca na ziemi i w dowolnym czasie. Co więcej ten czas zaczyna stanowić kartę przetargową – wchodzić w skład konsumpcyjnej oferty, której ceną jest ludzkie życie.
Wpływ technologii na środowisko
Kraje wysoko rozwinięte decydują się, aby najnowocześniejsze technologie nie tylko były dostępne dla każdego, ale zwracają coraz większą uwagę na aspekt ich wpływu na środowisko, możliwość ponownego użycia i utylizacji. Podkreśla się, iż z tej technologii czerpią korzyści nie tylko ludzie, ale i dzika przyroda. Technologie te mają coraz bardziej przyczyniać się do poprawy komfortu życia, zdrowia człowieka i lepszej jakości środowiska. Powstała nawet nowa teoria mediów, która mówi, iż świat wirtualny jest wspierany przez ludzkie sieci społecznościowe, zarówno lokalne, jak i ogónoświatowe wraz z rosnącą popularnością internetu rzeczy (IoT). I jak ul pszczół, nasze dane i sieci komunikacyjne są ze sobą połączone w naszym własnym cyfrowym ekosystemie.
Wiele inwestycji w badania i rozwój pochłaniają te technologie, które mają pomagać uzyskiwać produkty naturalne. Ich pozyskiwanie jest znane od dawna i cenne są szczególnie produkty pozyskiwane w sposób zgodny z naturą, tradycyjny, związany ze specyfiką lokalnego życia społecznego i kulturalnego. I tutaj też skorzystano z dorobku nauki – mieszając odczynniki chemiczne, powiększając obraz w mikroskopie… możemy stwierdzać
czy dany produkt jest tym a nie innym, a nawet w dość dokładnym stopniu określić jego pochodzenie geograficzne. A więc nawet jeśli nie chcemy nauki i technologii wplatać w pszczele obowiązki i pracę, ona sama pojawia się w codziennym życiu.
Science fiction w pszczelarstwie
W literaturze przedstawia sie niedaleką przyszłość przyrody bardzo katastroficznie. Doprowadzając do zagłady roślin i zwierząt sami skazujemy się na powolne wymieranie. Trudny los człowieka w odniesieniu do środowiska sprowadza go do roli sztucznej pszczoły, która musi starannie, przy pomocy pędzelka zapylać rośliny, aby te z większym trudem obrodziły w owoce.
Ingerencja nauki w naturalne procesy zachodzące w przyrodzie bywa poważnie krytykowana. Z tego względu sami naukowcy unikali określania sztucznej pszczoły jako ,,pszczoły” a swój wynalazek określili ,,automatycznym systemem zapylającym”. Tak skonstruowane maszyny były zdolne do zapylania grządek z uprawami. Sami wynalazcy podkreślali jednak, że stworzenie tak precyzyjnego urządzenia zdolnego do inteligentnych zachowań w środowisku graniczy z dzisiejszymi możliwościami – natura najlepiej programuje się sama.
Policyjne pszczoły
Skonstruowano także roboty, które nazwano policyjnymi pszczołami – te miały pełnić odrębną funkcję w gnieździe na równi z robotnicami czy matką. Futurystyczny ul miał funkcjonować jak ambitne metropolie. Automatyczna pszczoła miała być zdolna do wykonania skomplikowanego tańca z wykorzystaniem wibracji. Berlin Bio-robotics rozwija gałęzie produkcji w wielu dziedzinach i na wielu etapach, a firma opracowuje także własną „robotyczną pszczołę” – która ma być zdolna do wytwarzania różnych bodźców, w tym ciepła, drgania skrzydeł, przepływu powietrza, dźwięków i zapachów. Porusza się również w zaprogramowanym dla siebie tańcu Honey Bee. Komunikowanie się z pszczołami przy pomocy robota – znając zasady pszczelego języka wkracza powoli w rewolucyjne odkrycia i budzi niepokój w granicach etycznych porozumiewania się człowieka i zwierząt.
Dzięki temu miałaby skierować kolonię w kierunku najbardziej zasobnym w pokarm lub uchronić je od upraw, na których zastosowano pestycydy i inne środki ochrony roślin. Trwają też prace nad konstrukcją zwiadowczyni, która dzięki wbudowanym czujnikom miałaby badać warunki środowiska i informować pszczelarza o poziomach zanieczyszczeń i dogodnych warunkach dla pszczół i człowieka podczas pracy w pasiece. Wbudowane sztuczne receptory i mikrokamery miałyby także pomóc w obserwacji pasożytów i zachowań pszczół z bliska.
Nowe technologie w pszczelarstwie
Wśród najnowszych technologii wykorzystywanych w pasiece wyróżnia się systemy monitorujące i śledzące pszczoły. Precyzyjnie możemy już dokonywać pomiarów warunków mikroklimatu w ulu – temperatury, wilgotności i hałasu.
Przydatne są pomiary dźwięku, które zgodnie z rozpoznawanymi sygnałami pomagają zrozumieć co dzieje się obecnie w życiu rodziny. Umieszczenie mikrofonu wewnątrz ula może wskazywać nawet na konkretne jednostki chorobowe, a stałe obserwacje umożliwiają szybką reakcję i podjęcie leczenia lub usunięcia rodziny z pasieki. Powszechnie wiadomo, że odgłos pochodzący z ula jest dobrym wskaźnikiem aktywności i stanu zdrowia rodziny – nazywa się to technologią monitoringu bioakustycznego. Jest to dziś możliwe nawet przy pomocy smartfona czy iPada, wykorzystując mikrofon podłączany do urządzenia jako jego czujnik. Aplikacja, z której w tym celu korzystamy nosi nazwę Apivox Smart Monitor.
Pasieki mogą też korzystać z inteligentnego dogrzewania przy pomocy paneli słonecznych z systemem komputerowym, tworzącym wykresy temperatury pomiędzy poszczególnymi plastrami. Prowadzi się wiele badań nad udoskonaleniem hodowli wykorzystując w materiałach węgiel aktywny, srebro, środki ziołowe. Nowoczesne leki mają charakteryzować się wysoką skutecznością wobec wybranego patogenu, niskim ryzykiem dla zwierząt i środowiska a także nie przedostawać się w nadmiarze do produktów pszczelich – zapewniając bezpieczeństwo ich spożycia i wykorzystania.
Monitoring ula pszczelego
Bee- monitoring ma przeciwdziałać zbyt dużej ingerencji i pracy człowieka tak by regularnie mógł on przeprowadzać inspekcje w ulach bez wychodzenia z domu. Miałoby to ułatwiać podglądanie uli w ciągu całego roku, cała sieć może składać się z wielu uli a w nich dokonywane są liczne pomiary. Czujniki przekazują informację do programu, który nie tylko analizuje i przesyła na telefon komórkowy gotowe rozwiązania, ale także gromadzi dane z poszczególnych sezonów, zapisuje je, porównuje i tworzy statystyki. Aplikacja IoT IoBee to przykład takiego narzędzia, korzystają z niego nie tylko pszczelarze, ale też naukowcy i niektóre władze publiczne.
Symulator pszczelarstwa
W pracach pasiecznych coraz częściej korzysta się z Internetu i aplikacji. Mają one pomóc w produkcji naturalnego miodu najlepszej jakości, ale też umożliwić naukę początkujących pszczelarzy. Nic w tym dziwnego, że programiści prześcigają się w projektowaniu gier edukacyjnych, ale też zręcznościowych, strategicznych czy przygodowych. Dostosowują je do wielu grup docelowych, w tym przede wszystkim wieku i oczekiwań gracza. Rynek podbijają gry symulacyjne i tak też wykorzystano znajomość pszczelego życia w stworzeniu programu ,,Symulator pszczoły”. Możemy przeczytać w prasie, iż project i produkcja, a więc wszystkie prace nad grą pochłonęły około 5,5 mln złotych. Koszt ten zwrócił się jednak już po tygodniu. Bee simulator jest dostępny dla różnych platform, w kilku wersjach językowych.
Twórca określa swoją grę jako rodzinną i o charakterze edukacyjnym, w której możemy wczuć się w rolę bohaterskiej pszczoły próbującej uratować swój ul! Filary gry to przygoda w otoczeniu piękna natury, zwiększona eksploracja wirtualnej mapy, odkrywanie kooperacji rodzinnych w odniesieniu do specyfiki życia pszczół. Świat gry odkrywamy z perspektywy pszczoły – dosłownie (dzięki motywowi Bee Vision, a więc widzimy oczami owada). Towarzyszy nam relaksująca muzyka, a świat Honeypark’u możemy współdzielić z innymi użytkownikami co daje nam możliwość wspólnego spędzania czasu z innymi, każdy przy swoim ekranie.
Gry planszowe o pszczelarstwie
Prawdziwi koneserzy gier, którzy chcą spędzić trochę czasu z rodziną lub znajomymi ,,w realu” znajdą także coś dla siebie, np. grając w karcianego trefla, drewnianą grę logiczną taką jak ,,Bee Logic Djeco” czy też w ,,Grę o miód” J. Krawczyka. Nad naszą koordynacją i pomysłowością możemy popracować bawiąc się przy grze ,,Pszczółki – Plaster miodu” zaś dla najmłodszych znajdziemy wiele propozycji gier i zabawek, w tym ,,Edukacyjne, pracowite małe pszczoły” z wykorzystaniem metody Montessori i nie tylko.
Aplikacje i systemy nadzorujące pszczelarstwo
Trwa wiele prac nad nowoczesnymi aplikacjami, które w sposób dostosowany do odbiorcy miałyby ułatwiać także kontakt z lekarzem weterynarii i umożliwiać komunikacje z innymi pszczelarzami. Przykładem takiej aplikacji jest IoBee. Dzięki temu mogą oni przekazywać sobie niezbędne informacje, ograniczać przenoszenie się patogenów i sprzedawać w większym zasięgu swoje produkty, grać, rozmawiać, komunikować się na wiele sposobów.
Aplikacje korzystają także z ogólnych danych meteorologicznych i pozwalają przewidywać najlepszy termin prac w pasiece, transportu uli itd. Niektóre programy pozwalają tworzyć wirtualne pasieki, to znaczy już na etapie ich zakładania umożliwiają tworzenie projektów i symulację jej działania, tworzenie kosztorysu i planu finansowego. Dzięki nim możemy przewidzieć w jakim obszarze będzie poruszać się pszczoła i w jakim zasięgu znajdzie najlepszy pożytek, jakie przeszkody napotka w najbliższym otoczeniu – co będzie jej sprzyjać a co nie. Umożliwia to więc także projektowanie terenów zieleni i zmniejszanie czynników potencjalnie szkodliwych dla pszczół.
W opiece nad pszczołami mają też pomóc laserowe systemy skanujące, które mają zliczać pszczoły poruszające się do i z ula, mierzyć je, zaliczać do grupy według pełnionej funkcji, sprawdzać ich czystość w tym wykrywać Varroa destructor. W zwalczaniu wielu chorób niewidocznych gołym okiem przyjść mają też szybkie testy diagnostyczne.
Sprawdzanie położenia owadów – GPS
Kosmicznie wyglądają mikrotranspondery jakie montuje się na ciele trzemieli! Łączą się one z radarem i wykorzystują dane geolokalizacyjne. Przy pomocy GPS możemy sprawdzić, gdzie w danym momencie znajduje się owad, ile czasu spędza w tym miejscu, jaka jest trajektoria jego lotu. Już teraz dzięki temu wiemy, że trzemiele wykonują dwa typy lotów: eksploracyjny i eksploatacyjny. Po śmierci obiektu latającego transporter przedkłada się na
kolejny. Nowe technologie czerpią ze świata pszczół, ale są wykorzystywane w zupełnie innych dziedzinach. Spy-bee to mały przyrząd latający służący do śledzenia, wykorzystywany w detektywistyce. Znane są także pyłkowe drony, które miałyby wspomagać pszczoły w ich pracy i farmerów – zbierając nektar i pyłek.
Drony wykorzystuje się także do inspekcji dzikich pszczół w lasach tropikalnych, ponieważ są one bardziej agresywne. Lub też w innych miejscach mniej dostępnych dla człowieka. Drony takie dostosowuje się tak by podczas wykonywanej przez nie pracy nie prowadziły do śmierci pszczół (zabezpieczając wirniki i skrzydła, wprowadzając dodatkowe elementy odstraszające, automatyczne odymianie, okrapianie). Śledzą one też drogi nowych rodzin podczas rojenia. Podobną technologię mikro dronów zastosowano u ważek. Co więcej skonstruowano dla nich ,,neuronalne plecaczki”, które poprzez impulsy świetlne i elektryczne potrafią stymulować układ nerwowy owada do tego stopnia, że porusza się on zgodnie z wyznaczoną dla niego trasą.
Urbanizacja i masowe wymieranie pszczół
Problemy masowego zamierania pszczół wynikać mogą z wielu przyczyn. Jedną z nich jest rosnące zanieczyszczenie środowiska i urbanizacja. Ale wraz z rozwojem technologii powstają też nowe idee i rozwiązania dla ochrony pszczół i nie tylko ich. Pszczoły pomagają także chronić inne gatunki a skorzystanie z ich pomocy może jako metoda sama w sobie, być innowacją.
Park Narodowy w Ugandzie zdecydował się na zbudowanie wysokiego pszczelego płotu celem ochrony słoni afrykańskich i leśnych. W tym celu zamontowano gniazda agresywnych afrykańskich pszczół, chronią one słonie przed kłusownikami oraz uprawy okolicznej ludności przed słoniami.
Anna Tomańska i Philip Mill
Machine Learning
Nasze rozwiązanie pozwala na kompleksowe zarządzanie ulami zarówno dla właścicieli dużych pasiek, jak i początkujących amatorów. Szczególnie w przypadku tych drugich, niezwykle pomocne są rekomendacje opracowywane przez nasz system uczenia maszynowego, które pozwalają pszczelarzom podjąć odpowiednie działania z wyprzedzeniem i tym samym wykrywać choroby pszczół na wczesnym etapie, czy też zapobiegać nadmiernej wilgoci mogącej doprowadzić do gnicia ramek w miodni.