W Polsce na największą skalę rozpowszechnione są hodowle pszczoły miodnej oraz wiedza na ich temat, dlatego też pszczoły przywodzą na myśl rodzinę, która żyje w określonym porządku, w którym każdy ma swoją pozycję w hierarchii społecznej i przypisane do tego zadania. Rój pszczeli kojarzony jest z podziałem kastowym: z jedną królową, wieloma robotnicami i trutniami, które żyją wspólnie w gniazdach lub jeśli to hodowla, w ulach. Wśród grup społecznych jest dodatkowy podział zadaniowy np. robotnice karmiące, robotnice zbierające nektar, żołnierze etc. Gatunek Pszczoły miodnej (Apis melifera) jest jednak w mniejszości, ponieważ większość pszczół żyje zupełnie inaczej i należą do grupy określanej wspólnie jako samotnice – pszczoły samotne.
Do samotnic zalicza się między innymi: murarki, miesierki, makatki, zadrzechnie i niektóre ze smuklików.
Podział kastowy i zadaniowy
U tych gatunków, nie występuje podział kastowy i zadaniowy, ponieważ każda samica zakłada samodzielnie własne gniazdo i zajmuje się potomstwem. Takie gniazda składają się z wielu oddzielnych komórek a w każdej z nich pszczoła składa jajo oraz pyłek wymieszany z nektarem. Pomimo, że nie występuje współpraca między osobnikami to najczęściej wiele gniazd zakładanych jest blisko siebie. Samotnice można podzielić ze względu na sposób przygotowywania gniazda na takie, które budują je samodzielnie oraz na takie, które wykorzystują już gotowe elementy środowiska. Do tych, które samodzielnie kopią gniazda należą niektóre miesierki, a do gniazdujących w gotowych miejscach należy większość murarek.
Murarka ogrodowa
Murarka ogrodowa (Osmia rufa) inaczej nazywana murarką rudą, wykorzystywana jest do zapylania roślin uprawnych. Występuje na terenie Europy. Wielkością nie różnią się znacznie od pszczoły miodnej, mają za to rude ubarwienie. Nie atakują, nie bronią gniazda, a jedyny moment, w którym mogą próbować zaatakować to, kiedy są schwytane w dłonie. Sam atak jest prawie bezbolesny, ponieważ pszczoły te mają uwstecznione żądła i nie są w stanie przebić ludzkiej skóry. W odróżnieniu od Apis melifera (nogo-zbieraczka), należą do brzucho-zbieraczek pyłku. Samice nie budują gniazda samodzielnie, wykorzystują one już gotowe materiały, które nadają się do złożenia jaj np. spróchniałe pniaki, puste łodygi etc. Swoją nazwę murarka wzięła od zdolności drążenia korytarzy w miękkich ścianach domów np. w glinianych.
Miesierka różówka
Miesierka różówka (Megachile centuncularis) to dzika pszczoła, która podobnie jak murarki jest brzucho-zbieraczką pyłku; w odróżnieniu jednak buduje gniazda. Pojedyncza samica liście roślin przerabia na rurki nazywane tutkami. Tak przygotowany materiał umieszcza pomiędzy spróchniałym drewnem, w szczelinach domu a nawet w ziemi etc. Następnie w tutkach składa jaja i magazynuje pożywienie. Larwy zimują w charakterystycznych brązowych kokonach, a po przepoczwarzeniu opuszczają gniazdo. Miesierki zapylają wiele roślin, a w ich upodobaniu szczególne miejsce zajmuje
komonica.
Zadrzechnia fioletowa
Zadrzechnia fioletowa (Xylocopa violacea) w 2019 roku została sklasyfikowana jako gatunek EX czyli „prawdopodobnie wymarły”. Na szczęście pszczoły te nie wyginęły i nadal pojawiają się na terenie Polski. Siostrzany gatunek Zadrzechnia czarnoroga (Xylocopa valga) ma natomiast status gatunku krytycznie zagrożonego wyginięciem. Zadrzechnie ciężko przegapić, to dorodne pszczoły osiągające nawet 4cm wielkości, mające barwę czarną lub czarno-fioletową. Upodobały sobie ciepły klimat, dlatego w Polsce można je spotkać głównie w okolicach Wrocławia i Krakowa. Pojedyncza samica, aby założyć gniazdo, drąży tuneliki w suchym drewnie i na samym jego dnie składa jajo oraz pożywienie. Proces powtarza wielokrotnie. Ten gatunek szczoły po przepoczwarzeniu hibernuje.
Zarówno pszczoła miodna jak i dzikie, samotne pszczoły odgrywają niezwykle ważną rolę w zapylaniu roślin. Warto im pomóc i w ogrodzie umieścić np. puste łodygi, kawałek pnia lub zasadzić kwiaty, aby pszczoły mogły z tego skorzystać. Natomiast zaobserwowanie ‘fioletowej pszczoły’ można zgłaszać do Stowarzyszenia Natury i Człowieka. Zajmuje się ona rejestracją nowych przedstawicieli pszczół z gatunku Zadrzechni.
Paulina Prorok
Szerszeń azjatycki
Przeczytaj artykuł Pauliny Prorok o szerszeniu azjatyckim.
Zagrożeniem dla pszczół w Europie, a także innych organizmów stał się Szerszeń azjatycki (Vespa velutina), który jest największym szerszeniem na świecie. Rozpowszechniony głównie w Azji, ale co raz częściej obserwowany jest na terenach Europy, co oznacza, że jego pojawienie się na stałe w Polsce jest prawdopodobnie kwestią czasu. Na stary kontynent dostał się najpewniej z importowanymi z Azji produktami. W sieci można znaleźć strony internetowe, które pokazują zasięg występowania tego owada. Ze statystyk wynika, że początkowo osiedlił się na terenach Francji i rocznie granice jego występowania poszerzają się o około 100km.
Bibilografia: