Sztuka i pszczoły cz 2

Albert Einstein pisał o sztuce, że jest tajemniczym doznaniem. Tak jak nauka oczarowuje i zadziwia, a ten kto nie potrafi doznawać nad nią zachwytu, jest martwy, niczym zdmuchnięta świeczka.

Pszczelarstwo jest odkrywaniem – relacji człowieka z naturą, opieraniem się przeciwnościom losu, poznawaniem tajemniczego życia ula, zapachu wosku i smaku miodu. Gdybyśmy pomyśleli ile zmysłów pobudza praca z tymi owadami to uznalibyśmy, że obcujemy z czymś na kształt sztuki, a to coś nas napędza i umacnia w zdrowiu. Co więcej, jest nauką dającą nam poczucie spełnienia i mądrości, pozwala stawiać pytania i poszukiwać dla nich odpowiedzi. Praca w pasiece uszlachetnia i dodaje pokory. W pewnym momencie wsiąkamy w nią tak bardzo, że przeradza się ona w sztukę i odwrotnie. I jest to zauważalne w każdym zakątku świata, w którym pszczoły wplatały się w kulturę i tradycje, wierzenia, zabobony i codzienne życie. Ci, którzy później badają przejawy życia człowieka, odkopują porcelanę, kości, maski i elementy biżuterii… mogą jeszcze bardziej doświadczyć relacji człowieka i jego wyższej potrzeby wyrażenia własnej osobowości, także w relacji do pszczół.

Funkcje sztuki

Jeśli więc zakładamy, że sztuka przejawia dwie funkcje: prywatną i społeczną, to człowiek stoi na skraju swej pasieki mogąc pełnić rolę: robotnika, rzemieślnika lub artysty. Nizer dokonał porównania tych trzech ról jako, że robotnik pracuje rękoma, rzemieślnik w tej pracy wykorzystuje umysł a artysta dodatkowo wkłada serce.

Maria Anna Potocka stwierdziła, że przenikanie i rozdzielanie społecznej i prywatnej funkcji sztuki pozwala spojrzeć także w innym świetle na artystę, który wyrywa się społecznym potrzebom nadając im własną interpretację i krytykę, z drugiej strony podlega jej wypływom. To jednak wprowadza pewne ryzyko, że artysta wyjęty jest spod norm etycznych i aby przedrzeć się przez gąszcz indywidualistów i wielu głosów sięga po techniki niekonwencjonalne, czasem nawet szkodliwe. Przestaje on być opłacanym rzemieślnikiem a jego istnienie przeradza się w bycie ofiarą zawieszoną między świadomością geniusza a prywatnością sztuki.

Interpretacja artystyczna pszczoły

Taki artysta bierze więc pszczołę i przedstawia ją na wiele sposobów… Może ukazać jej piękno i pracowitość, dynamikę ale też zajadłość, agresję, wściekłość i dominację. Niektóre wyrazy sztuki i narzucona interpretacja świata ma swoje przejawy w rzeczywistym traktowaniu przyrody. Z tego względu niektóre gatunki wytępiono wierząc, że przynoszą one człowiekowi nieszczęście. Przez to długo walczono z upiornym obrazem sowy… aby nadać jej z powrotem atrybut mądrości. Podobnie jest z wilkiem, który od lat naznaczony jest ludową baśnią nadającą mu cechy przebiegłości i upiorny charakter. Wywołuje on poczucie strachu, zwiastuje rychłą porażkę i bezsilność. Pszczoły mają bardzo ekspresyjne relacje rodzinne co ma najczęstsze
odzwierciedlenie w sztuce.

Taniec pszczół

Za jeden z najbardziej ekspresyjnych przejawów sztuki uznaje się taniec. Wskazuje się, że może on być starszy od pisma. Poza sztuką znajdziemy go dużo w rozrywce i religii. Taniec pełnił wiele funkcji, w tym przekazania pewnych niewerbalnych sygnałów i historii. Z tańca korzystają same pszczoły,
poznano wiele znaczeń w komunikacji z nim związanych. W kulturze poruszono temat kodyfikacji tańca czego źródła można odnaleźć już w renesansie – są to zapisy choreograficzne kroków, mapy i wskazówki z wykorzystaniem rysunkuTaniec pełnił funkcję obrzędową i służył międzypokoleniowym przekazom i wymianie zdań. W najbardziej pierwotnych kulturach pozostał i służy przywołaniu deszczu, jest odprawiany także przed miodobraniem. Co ciekawe, pszczoły przy pomocy tańca kodują różne informacje, także te związane ze zmieniającym się środowiskiem co jest w pewnym sensie podobne do tańca ,,dawnego”, plemiennego człowieka.

Sztuka i pszczoły

Taniec a sprawność mózgu

Współcześnie porównano sprawność mózgu u osób regularnie tańczących i wykazano u nich lepsze wyniki MRI, znacznie lepszą inteligencję ciała i opóźnione procesy starzenia. Poszukując remedium na opóźnienie procesów starzenia, inwestując w drogie kosmetyki być może warto brać przykład z pszczół, które intuicyjnie tańczą i ,,otaczają się” zdrowym miodem! Jednym z przykładów pszczelej sztuki wplecionej w taniec były ceremonie odgrywane przez Indian w Kanadzie. Nakładali oni maski z wizerunkiem pszczoły i w trakcie wydarzenia zabawiali publiczność, tancerz wyłaniał z tłumu pojedyncze osoby, które symbolicznie żądlił. Osoby te dostawały później rekompensatę w postaci upominków a cała zabawa miała charakter animacyjny.Taniec pszczół jest motywem często wykorzystywanym w lokalnych obrzędach i zabawach, teatrze i operze. Towarzyszyć może temu trunek. Na bazie miodu, dosładzany miodem lub w postaci degustacji.

Niektóre z wystąpień są specjalnie przygotowane dla publiczności – muzyka, ruch i pszczoły. Na szyję tancerza nakłada się klateczkę z matką dzięki czemu całe ciało oblepia się w pszczołach. Tancerz wykonuje powolne,
hipnotyzujące ruchy w towarzystwie bębnów i grzechotek. Niektóre z takich wystąpień mają charakter spirytualistyczny. Tancerz porusza się wewnątrz okręgu a wokół niego siedzą uczestnicy wydarzenia, którzy chcą doznać katharsis. Musicale o tematyce pszczelej najczęściej kierowane są do dzieci. Jeden z nich, zaprezentowany przez Will Fredd, zdobył dużą popularność w Dublinie. Tańczą w nim kwiaty i pszczoły a widownia odpowiada bzyczeniem na znak aktorów.

Sztuka i pszczoły

Sekretne życie pszczół

„Sekretne życie pszczół” nabrało drugiego życia w Linda Gross Teatrze Muzycznym. Sztuka została napisana przez dwukrotnie nagrodzoną nagrodą Pulitzera Lynn Notage. Całość opiera się na bestsellerowej powieści Sue Monk Kidd. Historia opowiada o zmaganiach nastolatki z bezlitosnym ojcem i nawiedzającym wspomnieniu o śmierci matki. Jej Afro-amerykańska opiekunka, Rosaleen, zostaje pobita i osadzona w więzieniu za walkę o równe prawa wyborcze. To rozbudza buntowniczy nastrój w Lily, która wraz z opiekunką decyduje się na podróż. Trzy siostry zabierają je do świata pszczół. Lily odkrywa sekrety swojej przeszłości a Rosaleen znajduje ukojenie w hipnotyzujących pszczołach.

Pszczela sztuka została także odegrana w teatrze narodowym w Afryce Południowej. Spektakl został skierowany głównie do młodych widzów. W kulturze afrykańskiej odnajdziemy wiele masek, które stanowią ważny przedmiot kultury tego kontynentu. Odznaczają się bogatą symboliką i w niektórych miejscach są wykorzystywane do codziennych spektakli i zabaw. Sama symbolika pochodzenia pszczół nadaje im boski charakter i wciela w wiele dobrych i złych ról.

Sztuka inspirowana mową pszczół

Sztuka zainspirowana mową pszczół (tańcem) znalazła odzwierciedlenie także w literaturze. W ubiegłym roku ukazała się książka pt. ,,Taniec pszczół i inne opowiadania o czasach wojny”. Jest to książka, która opowiada o bohaterskich czynach, ale także zdradzie zwykłych ludzi. To opowieść o apokalipsie kiedy to 1 września 1939 r. skończył się świat… Wydawca pisze: ,,Bohaterka jednego z opowiadań mówi o pszczołach. Pszczoły tańczą, by przeżyć i ocalić cały rój. Wsłuchajmy się we wskazówki, jakich udzielają nam zwykli ludzie na kartach tej książki. Bezimienna Żydówka z getta w Otwocku rozumiejąca, że jej życie niewarte jest życia. Layka gotowa spędzić kilka dni w zimnym jeziorze, byle uchronić córkę przed śmiercią. Niemka sprzeniewierzająca się ideologii, by ratować ukochanego. Mała Renate uciekająca przed Armią Czerwoną. Mura, Cyganka, patrząca na poniżenie najbliższych… One i wielu innych – jak pszczoły – alarmują. Ostrzegają. Dają przykład. Patrzmy, jak tańczą”.

Sztuka i pszczoły
Literatura:
Maria Anna Potocka, Po co jest sztuka?, Muzeum sztuki współczesnej w Krakowie MOCAK w: www.mocak.pl
The Bee Symbol w: Spirits Of The West Coast Art Gallery
www.lubimyczytac.pl
www.atlantictheater.org
www.pretoria.co.za

Sztuka i pszczoły cz 3

Sztuka i pszczoły cz 1